W poniedziałek 3 października br. pod obeliskiem na terenie grobów masowych w Lesie Szpęgawskim odbyła się uroczystość ślubowania uczniów z klas pierwszych ZSAiO im. Stanisława Staszica w Swarożynie. Pni Barbara Grzebińska przedstawiła historię związaną z początkiem II wojny światowej na Kociewiu i cmentarzem ofiar hitlerowskiego ludobójstwa.

„  Zanim Cię synku, w literach

treść drukowaną  obnażę,

będę  jak księgi  otwierał

wszystkie wojenne cmentarze.

Wszystkie po polach mogiły,

nauczę czytać jak nuty,

abyś z nich czerpał swe siły

do dalszej w życiu marszruty.”

/ fragment wiersza Mariana  Piechali, Alfabet /

"Szpęgawsk – Kociewska Golgota , szczególny cmentarz ukryty w lesie; naznaczony piętnem  hitlerowskiej zbrodni na mieszkańcach Kociewia i Pomorza. Oblicza się, iż między wrześniem 1939 r. a styczniem 1940 r. zamordowano tu od 5 tys. do 7 tys. osób.

Najważniejsze miejsca hitlerowskiej zbrodni wobec ludności cywilnej na Pomorzu to Piaśnica ( ok. 14 tys. ofiar), Mniszek k. Świecia ( ok. 13 tys. ofiar), Klamry ( ok. 2 tys. ofiar), Rudzki Most, Barbarka k. Torunia ( ok. 1 tys. ofiar) obóz przesiedleńczy w Potulicach, obóz przejściowy w Tczewie, las Zajączek k. Skórcza , lasy w Jaroszewach i w Borównie, Rynkówka, Drewniaczki, Czarnocin, Mieliczki, „doliny śmierci” koło Chojnic i Więcków, obóz jeniecki w Nicponii, areszty więzienne w Starogardzie, Gniewie i Pelplinie.

Nazistowski plan eksterminacji podbitego narodu precyzyjnie  określał  etapy i formy  zagłady Polaków, Słowian i Żydów. Był realizowany z pogwałceniem wszelkich zasad obowiązujących w cywilizowanym świecie. W Lesie Szpęgawskim zamordowano wielu działaczy patriotycznych i społecznych byli to członkowie Związku Zachodniego, organizacji kombatanckich, działacze plebiscytowi, byli powstańcy wielkopolscy, parlamentarzyści – ks. Stanisław Hoffmann z Pinczyna, samorządowcy- jak były starosta tczewski Wacław Dytkiewicz, byli burmistrzowie Karol Hempel z Tczewa, dr Stanisław Chmielecki i Teodor Pruszak z Pelplina, lekarze , adwokaci, kupcy i urzędnicy. 16  października 1939 roku w ramach eksterminacji polskiego duchowieństwa rozstrzelano 32 kapłanów. 20 października podobny los spotkał 43 nauczycieli polskich z sędziwym inspektorem Julianem Odyą. Las Szpęgawski był również  miejscem bezprzykładnej zbrodni dokonanej na  na pacjentach Krajowego Zakładu Psychiatrycznego w Kocborowie – w ramach akcji T4 hitlerowcy wymordowali do 21 stycznia 1940 r. 1657 pacjentów.

Długa jest lista ofiar, liczona w tysiące, chociaż tylko w części do dziś rozpoznana i upamiętniona- zidentyfikowano 370 nazwisk. Pełna identyfikacja ofiar utrudniona była między innymi, iż hitlerowcy traktowali zbrodnie w Lesie Szpęgawskim nie jako publiczne, a ukryte i stąd od samego początku zwracali uwagę na zacieranie ich śladów. Wiosną 1940 roku dokonano zalesiania młodnikiem miejsca masowej zbrodni. Jesienią 1944 roku rozpoczęto akcję  wypalania  grobów w rewirze 109, trwała od 26 października do 20 grudnia 1944 roku. Spalone  szczątki ludzkie ponownie wsypano do grobów, obsypano wapnem i zakrywano ziemią. Na niwelowanym terenie zasadzono las świerkowy. Takie działania okupanta nie mogły i nie ukryły rozmiarów tej potwornej zbrodni. Dzięki świadkom, choć nielicznym, udało się ocalić ofiary Lasu Szpęgawskiego od niepamięci.

Dzisiaj odwiedzając takie miejsca jak Las Szpęgawski, Mniszek, Piaśnica szukamy historii, ale też prawdy o człowieku. W takich miejscach przechodzi się naocznie lekcję historii, która skłania do zadumy i refleksji. Te miejsca rodzą szczególną  odpowiedzialność – dawania świadectwa przyszłym pokoleniom. 77 lat od rozpoczęcia zagłady ludności ziemi kociewskiej stajemy pośród bezimiennych mogił, aby oddać hołd niewinnym ofiarom hitlerowskiej przemocy. Chcielibyśmy usłyszeć ich głos bądź szept wołania , napominania i przestrogi aby nigdy i nigdzie nikt już nie stał się katem drugiego człowieka…

„…Los nasz dla Was przestrogą

ma być nie legendą…”

Dyrektor ZSAiO Jarosław Bartoszewski odczytał list od Dyrektora IPN w Gdańsku Pana prof. Mirosława Golona skierowany do uczniów i wygłosił okolicznościowe przemówienie nawiązujące do podtrzymywania tradycji i uhonorowania miejsca tak ważnego dla wszystkich mieszkańców Kociewia. Na zakończenie uroczystości w imieniu całej społeczności szkolnej zapalił dwa symboliczne znicze.